ΠΩΣ ΜΙΛΑΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΕΝΟΣ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

11Νοέ
0 comment

ΠΩΣ ΜΙΛΑΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΕΝΟΣ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

«Γιατί πεθαίνουν οι άνθρωποι;», Πότε θα γυρίσει;», «Τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν πεθαίνουμε;» Αυτές είναι μερικές από τις ερωτήσεις που μπορεί να κάνει ένα παιδί στην περίπτωση απώλειας ενός αγαπημένου του προσώπου.

Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου αποτελεί ένα από τα πλέον στρεσογόνα γεγονότα στην ζωή ενός ανθρώπου και φαίνεται οτι αποτελεί συχνό γεγονός στην ζωή ενός παιδιού. Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το θάνατο από πολύ νωρίς κι ας μην το συνειδητοποιούμε. Βλέπουν νεκρά έντομα, πουλιά, ακόμα και ζώα σκοτωμένα στο δρόμο. Ακούν για το θάνατο από τις ειδήσεις στην τηλεόραση, στα κινούμενα σχέδια, στα παραμύθια κ.λ.π. Ο θάνατος είναι μέρος της ζωής και σε κάποιο βαθμό τα παιδιά τον γνωρίζουν.Η αντίληψη του θανάτου και η αντίδραση του παιδιού σε αυτό το γεγονός, εξαρτάται από την εγγύτητα προς τον εκλιπόντα, από τις αντιδράσεις των υπολοίπων μελών της οικογένειας, από την ύπαρξη ή μη της προετοιμασίας για το γεγονός και από το στάδιο της ανάπτυξης του ή την ηλικία του.

 

 Πως αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον Θάνατο;

  • Τα παιδιά εως 3 ετών δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν την οριστικότητα του θανάτου αλλά αισθάνονται τις συνέπειες του χωρισμού ειδικά οταν ο εκλιπών είναι ο γονεάς. Τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία αντιδρούν συνήθως με κλάμα, αναζήτηση του εκλιπόντος ενώ εμφανίζουν αλλαγές στις συνήθειες διατροφης και ύπνου.
  • Τα παιδιά ηλικίας 3-5 ετών χαρακτηρίζονται από εξωπραγματική αντίληψη του θανάτου σύμφωνα με την οποία ο θάνατος είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει. Εξ αιτίας της «μαγικής» σκέψης που χαρακτηρίζει την ηλικία αυτή, τα παιδιά πιστευουν πως ο άνθρωπος συνεχίζει να αισθάνεται και να κινείται και μετά τον θάνατο του. Για αυτό τον λόγο, κάνουν συχνές ερωτήσεις σχετικά με το πότε θα επιστρέψει ο εκλιπών.
  • Τα παιδιά ηλικίας 6-9 ετών αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την οριστικότητα του θανάτου και οτι ακόμα και οι δικοί τους άνθρωποι μπορεί να πεθάνουν.
  • Τα παιδιά ηλικίας 9-12 ετών έχουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τον θάνατο και αντιλαμβάνονται την βιολογική του φύση. Σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά αντιλαμβάνονται την μονιμότητα και μη αναστρεψιμότητα του θανάτου, το οτι οι σωματικές λειτουργίες παύουν να λειτουργούν καθώς και το οτι αποτελεί ένα αναπόφευκτο γεγονός στην ζωή του ανθρώπου.
  • Τα παιδιά ηλικίας 12 ετών και άνω είναι σαφώς σε θέση να κατανοήσουν την έννοια και την σημαντικότητα του θανάτου. Το 90% των εφηβων έχουν τουλάχιστον μία εμπειρία απώλειας που σχετίζεται με τον θάνατο. Σε αυτήν την ηλικία, σύμφωνα με τον Kohut, ο νέος αποκτά την αισθηση του παροδικού της ζωής και κατανοεί οτι και ο ίδιος κάποια στιγμή θα πεθάνει.

 

Πως μπορεί ο γονέας να χειριστεί μια κατάσταση θρήνου ενός παιδιού;

  • Ενθαρρυνση ερωτήσεων επι του θέματος: η εμπειρία του θανάτου και ο συνεπακόλουθος θρήνος αποτελεί ένα δύσκολο και συνάμα τρομακτικό γεγονός για τα παιδιά. Σε αυτήν την διαδικασία είναι σημαντικό ο γονέας να δείχνει διαρκή διαθεσιμότητα για νέες συζητήσεις ώστε το παιδί να αισθανθεί ασφαλές.
  • Δώστε ξεκάθαρες εξηγήσεις σχετικά με το τί έχει συμβεί: Απλές και ξεκάθαρες εξηγήσεις σχετικά με την αιτία του θανάτου διευκρινίζουν οτι ο θάνατος δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας συμπεριφοράς του παιδιού. Τα παιδιά συνήθως ταλαιπωρούνται από ενοχές όταν μαθαίνουν για τον θάνατο ενός αγαπημένου τους προσώπου καθώς θεωρούν οτι αυτό προέκυψε εξ αιτίας δικών τους σκέψεων και συμπεριφορών. Ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό χρειάζεται να δοθεί στις εκφράσεις που θα χρησιμοποιηθούν. Αφού το παιδί έχει σαφή αντίληψη της μονιμότητας του θανάτου αποφύγετε εκφράσεις όπως « κοιμήθηκε» ή « έφυγε» (οι εκφράσεις αυτες δημιουργούν στο παιδί φόβο καθώς πιστεύει οτι ο ύπνος συνεπάγεται θάνατο και έτσι θα φέρνει άρνηση στο να κοιμηθεί). Επίσης, αποφύγετε εκφράσεις όπως «πέθανε γιατί ήταν πολύ άρρωστος» καθώς το παιδί είναι πιθανό κάθε φορά που αισθάνεται ιδιαίτερα άρρωστο να φοβάται οτι θα πεθάνει.
  • Δώστε χώρο στα συναίσθηματα τόσο στα δικά σας όσο και του παιδιού:Η έκφραση των δικών σας συναισθημάτων σε τέτοιες καταστάσεις λειτουργεί σαν «καθρέπτης» στα παιδιά και τα βοηθάει να εκφραστούν και εκείνα. Βέβαια, εκτός από τους λεκτικούς τρόπους έκφρασης της θλίψης, υπάρχουν και οι μη λεκτικοί όπως π.χ το παιχνίδι ή η ζωγραφική που βοηθούν επίσης ένα παιδί να εκφραστεί. Παιδικά βιβλία και ιστοριούλεςπου αφορούν ασθένεια ή απώλεια αγαπημένων προσώπων είναι επίσης χρήσιμα, για να βοηθήσετε τα μικρά παιδιά να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών και παράλληλα τα δικά τους. Σημαντική ωστόσο καθίσταται η αναγνώριση των συναισθημάτων τους ως κάτι φυσιολογικό όσο οδυνηρά και μπερδεμένα να είναι.
  • Διαβεβαιώστε το παιδί οτι η ζωή σας θα συνεχιστεί: Οταν το παιδί αντιμετωπίσει το θάνατο για πρώτη φορά είναι πιθανόν να ανησυχήσει σχετικά με την πιθανότητα του δικού του θανάτου ή των γονέων του. Διατηρώντας την ειλικρινή σας στάση οφείλετε να του εξηγήσετε οτι η στιγμή του θανάτου μας είναι κάτι άγνωστο για όλους και να το καθυσηχάσετε τονίζοντας του οτι το πιθανότερο είναι αυτό να συμβεί πολλά πολλά χρόνια μετά.
  • Επιλέξτε να παραμείνει το παιδί στο σπίτι: Αν δεν υπάρχει θέμα κατάρρευσης των υπολοίπων μελών, είναι προτιμότερο να παραμείνει το παιδί εντός του υποστηρικτικού δικτύου των δικών του ανθρώπων αντί να απομακρυνθεί, καθώς το παιδί σε τέτοιες καταστάσεις χρειάζεται ασφάλεια και σταθερότητα από την οικογένεια του.
  • Προσπαθήστε να διατηρήσετε την καθημερινή του ρουτίνα: Η διατήρηση των χρονοδιαγραμμάτων που ίσχυαν και πριν την απώλεια ( π.χ ώρες φαγητού και ύπνου) καθώς και οι κανόνες που υπήρχαν δίνουν την αίσθηση της κανονικότητας και διευκολυνουν την προσαρμογή του παιδιού.

 

Πρέπει το παιδι να παρακολουθήσει την Κηδεία;

Δυστυχώς, δεν υπάρχει σαφής απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα αυτό των γονέων. Είναι μια απόφαση που θα κληθούν να πάρουν οι γονείς λαμβάνοντας υπόψιν τους την ηλικία του παιδιού, την σχέση με τον θανόντα, το τι επρόκειτο να διαδραματιστεί ενώπιον του παιδιού καθώς και το πόσο έντονη πρόκειται να είναι η συναισθηματική φόρτιση του παιδιού μπροστά στην εικόνα του νεκρού. Σε κάθε περίπτωση, το παιδί χρειάζεται να είναι εκ των προτέρων ενήμερο σχετικά με το τι πρόκειται να συμβεί έτσι ωστε να επιλέξει εάν θέλει να παρευρεθεί ή όχι. Οι γονείς χρειάζεται να ενημερώσουν το παιδί που θέλει να βρίσκεται στην τελετή σχετικά με το τί συμβεί τόσο στο σπίτι του θανόντα όσο και μετά, στην εκκλησία και στο νεκροταφείο. Επίσης, είναι σημαντικό οι γονείς να ενημερώσουν το παιδί σχετικά με τις δικές τους αντιδράσεις θρήνου κατά την τελετή.  

 

Συνήθη ερωτηματα των παιδιών προς απάντηση

  • Γιατί πέθανε;
  • Εξηγήστε στα παιδιά οτι αυτός είναι ο νόμος της φύσης και οτι ολοι οι ζωντανοί οργανισμοί, ακόμα και τα ζώα και τα λουλούδια κάποια στιγμή πεθαίνουν. Σε περίπτωση σοβαρής ασθένειας, διαβεβαιώστε οτι αυτό είναι κάτι σπάνιο και οτι ο οργανισμός μας τις περισσότερες φορές τα καταφέρνει όταν αντιμετωπίζει ασθένειες όπως μια γρίπη.

 

  • Τι σημαίνει πέθανε;
  • Εξηγήστε στα παιδιά με λεξιλόγιο που είναι κατανοητό στην ηλικία του παιδιού σας οτι οταν λέμε οτι κάποιος πέθανε, εννοούμε πως σταμάτησε να χτυπά η καρδιά του και έτσι το σώμα του σταμάτησε να λειτουργεί. Διαβεβαιώστε το πως ο νεκρός δεν μπορεί να βιώσει κανένασυναίσθημα ούτε αίσθηση π.χ να κρυώνει ή να πεινάει;

 

  • Εγώ φταίω που πέθανε?
  • Οι έρευνες δείχνουν ότι, όταν ένα πρόσωπο στην οικογένεια πεθαίνει, τα παιδιά νιώθουν ένοχα. Πιστεύουν ότι με κάποιο τρόπο προκάλεσαν το θάνατό του είτε, επειδή είχαν θυμώσει κάποια στιγμή μαζί του είτε, γιατί ευχήθηκαν να μην υπήρχε ο αδελφός τους είτε, επειδή έκαναν αταξίες. Χρειάζονται επιβεβαίωση και διευκρίνιση ότι ο θάνατος δεν είναι τιμωρία. Είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί στο παιδί πως δεν φέρει καμία ευθύνη για τον θάνατο του αγαπημένου του προσώπου.

 

  • Θα ξανάρθει;
  • Τα παιδιά μικρότερης ηλικίας δυσκολεύονται να κατανοήσουν την μονιμότητα του θανάτου. Δεδομένου οτι ο θάνατος κυριαρχεί στα παραμύθια και στα παιχνίδια τους και πάντα είναι αναστρέψιμος ( π.χ Χιονάτη) θεωρούν οτι και το αγαπημένο τους πρόσωπο θα επιστρέψει. Στην περίπτωση αυτή, επαναλαμβάνουμε αρκετές φορές οτι το άτομο που πέθανε δεν θα ξανάρθει προκειμένου να καταλάβει την έννοια της οριστικότητας.

 

  • Εγώ θα πεθάνω; Εσύ θα πεθάνεις;
  • Διαβεβαιώνουμε το παιδί οτι τόσο εκείνο όσο και εμείς θα είμαστε καλά και θα είμαστε διπλα του.

 

  • Που έχει πάει;
  • Διευκρινίζουμε στο παιδί οτι το σώμα του νεκρού παύει να λειτουργεί και φυλάσσεται στον χώρο του νεκροταφείου. Αντίθετα, η ψυχή του δεν πεθαίνει και δεν αλλοιώνεται αφού υπάρχει πάντα στην καρδιά μας και θα τον θυμόμαστα για πάντα.

 

Πότε χρειάζεται το παιδί βοήθεια από επαγγελματία ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή;
• Σοβαρή αλλαγή στη σχολική επίδοση
• Επίμονη άρνηση να πάει σχολείο ή να κοιμηθεί ή να συνεχίσει τις δραστηριότητές του
• Επίμονη αποφυγής οποιασδήποτε αναφοράς στο άτομο που πέθανε ή παρατεταμένη άρνηση του γεγονότος του θανάτου
• Συχνές εκρήξεις θυμού ή καταστροφικότητας
• Παρατεταμένο άγχος ή φοβίες ή εφιάλτες ή διαταραχές ύπνου
• Ανάρμοστη / παραβατική συμπεριφορά

  • Χρήση ή κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών
    • Συχνές σωματικές ενοχλήσεις
    • Σημαντική κοινωνική απομόνωση
    • Παρατεταμένη θλίψη, ανορεξίακαι ευχές θανάτου
    • Έντονη ταύτιση με το άτομο που πέθανε ( με τις συνήθειές του ή και την ασθένειά του).

Γκίκα Νάντια

Ψυχολόγος – Ειδικευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια

Leave your thought