Aδιαμφισβήτητα η άσκηση του γονεϊκού ρόλου συνοδεύεται από πλήθος προκλήσεων και δυσκολιών. Οι γονείς σε καθημερινή βάση καλούνται να διαχειριστούν ζητήματα που προκύπτουν και αφορούν την συμπεριφορά των παιδιών αλλά και την μεταξύ τους σχέση. Η αίσθηση αυτεπάρκειας (πεποίθηση του γονέα αναφορικά με την ικανότητα του να ανταποκριθεί επαρκώς στον ρόλο του), η γονεϊκή ικανοποίηση (αίσθημα ευχαρίστησης από την ολοκλήρωση καθηκόντων σχετικών με την φροντίδα του παιδιού) αλλά και το γονεϊκό στρες (αφορά τις απαιτήσεις του ρόλου) έχει βρεθεί ότι επηρεάζουν την συμπεριφορά τους και κατ’ επέκταση την σχέση με το παιδί.
Η «γονεϊκή συμπεριφορά» αποτελεί μία έννοια «ομπρέλα» που περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες και τις στρατηγικές που υιοθετούνται με απώτερο σκοπό την προαγωγή της ομαλής ψυχοσυναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού από την βρεφική έως την ενήλικη ζωή. Για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζεται να καλυφθούν οι πυρηνικές συναισθηματικές ανάγκες της παιδικής ηλικίας οι οποίες σύμφωνα με έρευνες είναι πανανθρώπινες. Σε αυτές εντάσσονται η ανάγκη για ασφαλή δεσμό με τα πρόσωπα φροντίδας, η αυτονομία και η αίσθηση ταυτότητας, η ελευθερία έκφρασης αναγκών και συναισθημάτων, η αυθόρμητη έκφραση και το παιχνίδι και τέλος τα ρεαλιστικά όρια και ο αυτοέλεγχος. Οι ανάγκες αυτές στην ουσία ταυτίζονται με τους αναπτυξιακούς στόχους κάθε ηλικίας και η εξισορρόπηση ανάμεσα στην κάλυψη τους και στις δυνατότητες του γονέα δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση.
Η μετάβαση από την προσχολική στην σχολική ηλικία συνεπάγεται με αύξηση της πολυπλοκότητας του περιβάλλοντος στο οποίο το παιδί καλείται να δραστηριοποιηθεί. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας (λεκτικής και μη) και συνεργασίας, η συμμετοχή στην παρέα των συνομηλίκων, η διευθέτηση σχολικών υποχρεώσεων, η αναγνώριση και η αποδοχή των κανόνων, αποτελούν μερικά μόνο παραδείγματα δεξιοτήτων που χρειάζεται να καλλιεργηθούν. Πολύτιμος αρωγός στο έργο αυτό είναι η οικογένεια, με δεδομένο ότι αποτελεί βασική πηγή επιρροής για το παιδί σε αυτή την φάση της ζωής του.
Το θέμα της επιβολής ορίων και κανόνων, συχνά δημιουργεί διάφορους προβληματισμούς στους γονείς. Οι προβληματισμοί αυτοί αφορούν τόσο πρακτικά ζητήματα, όπως ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να τίθενται τα όρια όσο και άλλα περισσότερο ηθικής φύσεως όπως το κατά πόσο αυτό καθιστά κάποιον σωστό-καλό γονιό. Ιδίως σε σχέση με το τελευταίο, φαίνεται ότι συχνά σχετίζεται με την ταύτιση της έννοιας των ορίων με εκείνη της τιμωρίας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η οριοθέτηση να χρωματίζεται αρνητικά.
Κασσιανή Μουσά
Ψυχολόγος, MSc
Eιδικευόμενη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
Bλαχογιάννη, Α. & Αγγελή, Κ. (2014). Προγράμματα Ενίσχυσης Γονεϊκού Ρόλου. Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Έρευνα και Θεραπεία, 1, 41-53
Επταήμερος, Μ. & Αγγελή, Κ. (2015). Γονεϊκές συμπεριφορές και ψυχοπαθολογία: ο ενδιάμεσος ρόλος των γνωσιακών μεταβλητών και ειδικότερα των Πρώιμων Δυσλειτουργικών Σχημάτων. Γνωσιακή Συμπεριφοστική Έρευνα και Θεραπεία, 1, 71-80
Kαλαντζή-Αζίζι, Α. & Σοφιανοπούλου, Κ. (2016). Γνωσιακή – συμπεριφοριστική Θεραπεία παιδιών και εφήβων. Θεωρία και πράξη. Αθήνα: Eκδόσεις Πεδίο
