Η δυσλεξία εδώ και πολύ καιρό έχει οριστεί με διάφορους τρόπους. Είναι η πιο συνηθισμένη μαθησιακή δυσκολία στα παιδιά η οποία μπορεί να είναι ορατή σε όλη τη ζωή τους. Η σοβαρότητα της δυσλεξίας μπορεί να κυμαίνεται από ήπια έως σοβαρή. Όσο πιο γρήγορη είναι η διάγνωση και η παρέμβαση, τόσο ευνοϊκότερο είναι το αποτέλεσμα.
Μπορεί το φαινόμενο της δυσλεξίας να ήρθε στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια όμως επιστήμονες ασχολούνταν με αυτό έως και εκατό χρόνια πριν, χωρίς να ξέρουν ότι μελετούν την δυσλεξία. Ωστόσο, ποτέ δεν είναι αργά για τα άτομα με δυσλεξία να μάθουν να βελτιώνουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες. Τα παιδιά με δυσλεξία έχουν συνήθως δυσκολία στην εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής, έχουν προβλήματα με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη τους και τουλάχιστον μέσο δείκτη νοημοσύνης.
Οι βασικοί τύποι της δυσλεξίας είναι δύο η ειδική ή εξελικτική δυσλεξία και η επίκτητη.
Η ειδική ή εξελικτική δυσλεξία μπορεί να διακριθεί σε δύο τύπους με βάση τις δυσκολίες που παρουσιάζει το δυσλεξικό άτομο: την «οπτική δυσλεξία» και την «ακουστική δυσλεξία».
Η οπτική δυσλεξία είναι η πλέον διαδεδομένη μορφή δυσλεξίας. Κύριο χαρακτηριστικό των παιδιών με οπτική δυσλεξία είναι ότι συνήθως διαβάζουν γρήγορα και άμεσα τις λέξεις.
Στα παιδιά με οπτική δυσλεξία παρατηρούμε προβλήματα στη διάκριση σύνθετων σχεδίων, συνήθως αντιμετωπίζουν τις λέξεις σαν να τις βλέπουν για πρώτη φορά, υπάρχει αδεξιότητα στη γενική κινητικότητα, συχνά μπερδεύονται στο να κατανοήσουν τα γραπτά σύμβολα, παρατηρείται δυσκολία στη διάκριση λέξεων ή γραμμάτων που έχουν οπτική ομοιότητα ή καθρεπτική αντιστοιχία (π.χ. ε με 3), αναφέρεται δυσκολία στην αντίληψη και κατανόηση οπτικών συμβόλων όπως επισης και δυσκολία στην ανάγνωση των λέξεων συνολικά.
Η ακουστική δυσλεξία είναι πιο δύσκολη μορφή από την οπτική δυσλεξία σε ότι αφορά την αντιμετώπισή της. Το παιδί δεν μπορεί να διακρίνει τις μικρές διαφορές ανάμεσα σε παρόμοιους ήχους (π.χ. β-δ ή θ-φ). Τα παιδιά με ακουστική δυσλεξία συναντούν δυσκολίες στην ανάλυση των λέξεων σε ακουστικές συλλαβές, στη σύνθεση συλλαβικών ακουστικών μονάδων σε λεξικά σύνολα με εννοιακό περιεχόμενο, στη διάκριση ακουστικών λεπτομερειών και στην αναπαραγωγή ηχητικών ενοτήτων.
Επειδή το παιδί με ακουστική δυσλεξία δεν μπορεί να αναγνωρίζει μικρές διαφορές μεταξύ ήχων, που αντιστοιχούν σε φωνήεντα ή σύμφωνα, συνήθως δεν μπορεί να συνδέει ειδικούς ήχους με τα αντίστοιχα γραπτά τους σύμβολα. Αυτές οι δυσκολίες μπορούν να διαπιστωθούν όταν ζητηθεί από ένα παιδί με ακουστική δυσλεξία να γράψει ένα κείμενο, που θα του υπαγορεύει κάποιος. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι τα άτομα με ακουστική δυσλεξία έχουν κανονική ακοή.
Με τον όρο επίκτητη δυσλεξία αναφερόμαστε σε άτομα που ενώ είχαν κατακτήσει την ορθή χρήση της ανάγνωσης, της γραφής και της ορθογραφίας, ύστερα λόγω εγκεφαλικών βλαβών απέκτησαν δυσκολία στην επεξεργασία του γραπτού λόγου. Η επίκτητη δυσλεξία έχει διάφορους τύπους όπως η βαθιά δυσλεξία, η επιφανειακή δυσλεξία, η φωνολογική δυσλεξία, η άμεση δυσλεξία και η συλλαβικού τύπου δυσλεξία.
Προειδοποιητικές ενδείξεις της δυσλεξίας θα υπάρχουν πάντα όπως οι δυσκολίες στο γραπτό λόγο, οι δυσκολίες στη γραφή, σοβαρά προβλήματα στην ορθογραφία, αργοπορία στη μάθηση και την ανάγνωση.
Συχνά θα υπάρχουν και δυσκολίες στα μαθηματικά (ειδικά στην αφομοίωση συμβόλων και πολλαπλασιασμού), προβλήματα στη βραχύχρονη μνήμη και οργάνωση, δυσκολίες στην παρακολούθηση οδηγιών, προβλήματα στην κατανόηση γραπτών κειμένων.
Μερικές φορές θα υπάρχουν δυσκολίες στον προφορικό λόγο, προβλήματα στην εκτίμηση της απόστασης και της συνειδητοποίησης του χώρου όπως επίσης και σύγχυση δεξιού και αριστερού.
Η δυσλεξία και οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες μπαίνουν συχνά στην ίδια κατηγορία, γεγονός που προκαλεί σύγχυση τόσο στους γονείς όσο και στους εκπαιδευτικούς. Η Landau αναφέρει ότι τα δυσλεκτικά άτομα αντιμετωπίζουν προβλήματα με την ανάγνωση, τη γραφή, την ομιλία, τους αριθμούς, την βραχυπρόθεσμη μνήμη και την οπτική επεξεργασία.
Τα δυσλεκτικά παιδιά πολλές φορές έχουν πρόβλημα με την αποκωδικοποίηση, δηλαδή συναντούν δυσκολίες στην αναγνώριση γραπτών (οπτικών) συμβόλων του γραπτού κώδικα σε φωνολογική παράσταση. Επιπλέον, συχνά παρατηρείται ότι παραλείπουν ή αλλάζουν γράμματα λέξεις ή και προτάσεις. Ο αργός ρυθμός ανάγνωσης και η αδυναμία συγκέντρωσης είναι επίσης χαρακτηριστικά, που μπορεί να δυσκολεύουν την σχολική ζωή παιδιών με δυσλεξία.
Αναφορικά με την γραφή σχεδόν πάντα παρατηρείται το φαινόμενο να παραλείπουν γράμματα (π.χ. τραπζι αντί για τραπέζι) ή να αντικαθιστούν γράμματα (π.χ. γάλα αντί γάτα) ή ακόμα και να αντιστρέφουν γράμματα (π.χ. αγβό αντί για αβγό). Συχνά, επίσης, μπορούν να γράψουν την ίδια λέξη με διαφορετικούς τρόπους στην ίδια παράγραφο ή ακόμα και στην ίδια πρόταση.
Με την ομιλία τους, συναντούν δυσκολίες στην επανάληψη πολυσύλλαβων λέξεων ή στην ακολουθία αριθμών και λέξεων.
Όσον αφορά την μνήμη τους, είναι ίσως το πιο σημαντικό τους πρόβλημα. Είναι πολύ δύσκολο να απομνημονεύσουν γλωσσικό υλικό αλλά και αριθμούς. Ενώ κάνουν μεγάλες προσπάθειες να απομνημονεύσουν ένα κείμενο τις περισσότερες φορές δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ακόμα και να το απομνημονεύσουν όμως, είναι δύσκολη η ανάκληση πολλών λεπτομερειών. Αντιθέτως, η μακροπρόθεσμη μνήμη τους, που αφορά πρόσωπα και βιωματικές καταστάσεις και εμπειρίες, είναι εντυπωσιακή.
Σε σχέση με τους αριθμούς, μπορεί να τους είναι πολύ δύσκολο να μάθουν τον πίνακα πολλαπλασιασμού, να μάθουν να χρησιμοποιούν τον χάρτη, τα λεξικά, τον τηλεφωνικό κατάλογο σωστά, να διαβάζουν την ώρα, και γενικά έχουν προβλήματα προσανατολισμού.
Συνήθως όταν οι άνθρωποι ακούν τη λέξη δυσλεξία, σκέφτονται μόνο τα προβλήματα που μπορεί να έχει ένα δυσλεξικό παιδί στην ανάγνωση, στη γραφή και στην ορθογραφία. Σύμφωνα με τους Davis και Braun (1994), τα περισσότερα δυσλεξικά παιδιά είναι πολύ έξυπνα και έχουν κανονικό αλλά και υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Πάνω απ’ όλα, πρέπει να υπάρχει κατανόηση και υπομονή από όλους όσους ασχολούνται με δυσλεξικά παιδιά. Η δυσλεξία είναι ένα μαθησιακό πρόβλημα και πρέπει να αντιμετωπίζεται έτσι.
Καταλήγοντας, πρέπει να τονιστεί ότι τα δυσλεξικά παιδιά μπορεί να έχουν πολλά ταλέντα και δεξιότητες. Οι ικανότητες τους δεν πρέπει να μετριούνται αποκλειστικά με βάση τις δυσκολίες τους για την απόκτηση δεξιοτήτων γραφής και ανάγνωσης. Τα δυσλεξικά παιδιά, όπως και όλα τα παιδιά, ευδοκιμούν στις προκλήσεις και την επιτυχία.
Βιβλιογραφία
• Αναστασίου, Δ. (1998). Δυσλεξία- Θεωρία και έρευνα, Όψεις Πρακτικής. Τόμος Α’. Αθήνα: Ατραπός.
• Πόρποδας, Κ.Δ. (1997). Δυσλεξία: Η ειδική Διαταραχή του Γραπτού Λόγου. Αθήνα: Έκδ. του συγγραφέα.
• Πόρποδας, Κ.Δ. (1997). Η Ανάγνωση. Αθήνα: Έκδ. του συγγραφέα.
• Στασινός, Δ. (1999). Δυσλεξία και Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.
• Davis R. and Braun E. (1994).The gift of Dyslexia. New York: The Berkley publishing group
• Landau E. (2004).Dyslexia. Canada: Library of congress cataloging-in-publication data.
• Reid G. (2005). Dyslexia and Inclusion: Classroom Approaches for Assessment, Teaching and Learning. London: David Fulton
• Snowling, .M (2002) Dyslexia 2nd ed. Blackwell
(πηγή: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)
